ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Η πατρίδα της μαστίχας είναι το νησί της Χίου. Η ύπαρξη απολιθωμένων φύλλων μαστιχόδεντρου που βρέθηκαν στη Χίο, ηλικίας 6 εκατομμυρίων ετών το μαρτυρά.
Επιπλέον, δεν έχει καλλιεργηθεί πουθενά αλλού τόσο συστηματικά. Οι πρώτες πληροφορίες που έχουμε για τη μαστίχα προέρχονται από τον ιστορικό Ηρόδοτο τον 5ο αιώνα π.Χ. Αναφορές στη μαστίχα έχουν γίνει βέβαια και από το Θεόφραστο, το Διοσκουρίδη, τον Πλήνιο, και το Γαληνό. Η φήμη της μαστίχας εξαπλώνεται από τον 10ο αιώνα και μετά με ευρύτερες αναφορές επισκεπτών στις καλλιέργειες των μαστιχόδεντρων.
Οι πληροφορίες που έχουμε για τη μαστίχα σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, το Θεόφραστο, το Διοσκουρίδη, τον Πλήνιο, και το Γαληνό αφορούν κυρίως στις θεραπευτικές ιδιότητες αυτής.
Στην Αγ. Γραφή γίνονται περισσότερες αναφορές στο μαστιχόδεντρο και όχι τόσο στην παραγωγή της μαστίχας, όπως για παράδειγμα στο βιβλίο του προφήτη Δανιήλ.
ΡΩΜΑΪΚΑ & ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ
Στα Ρωμαϊκά χρόνια, Λατίνοι γιατροί γράφουν για τις χρήσεις, τις φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες της μαστίχας σε συνδυασμό με άλλα βότανα. Κάποιοι Ρωμαίοι αυτοκράτορες την ανέμειξαν με κρασί, δημιουργώντας ένα ποτό αντίστοιχο του σημερινού ούζου με μαστίχα. Στην Ιταλία αναφέρεται ότι υπήρξε μικρή παραγωγή μαστίχας, η οποία όμως ήταν κατώτερη τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά σε σχέση με αυτήν της Χίου.
Στα βυζαντινά χρόνια το εμπόριο της μαστίχας ήταν μονοπώλιο του βυζαντινού αυτοκράτορα. Η καλλιέργειά της απέφερε σημαντικά κέρδη στη βυζαντινή αυτοκρατορία. Γι’ αυτό και το νησί της Χίου γνώριζε μεγάλη οικονομική ευμάρεια εκείνα τα χρόνια. Η μαστίχα ήταν πασίγνωστη σε όλα τα μεγάλα εμπορικά κέντρα της εποχής σε Ευρώπη και Ανατολή.
ΓΕΝΟΥΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Την περίοδο που η Χίος ήταν υπό την κατοχή των Γενοβέζων (1346-1566), η παραγωγή της μαστίχας οργανώθηκε ακόμη περισσότερο. Ιδρύθηκε η «Μαόνα», μια επιχείρηση η οποία ανέλαβε αποκλειστικά το εμπόριο και τη διαχείριση της μαστίχας. Σε συνθήκη που υπογράφτηκε στις 26 Φεβρουαρίου του 1347 ανάμεσα στο δήμο της Γένοβας και τη Μαόνα διορίστηκαν ειδικοί αξιωματούχοι (υπεύθυνοι για τη συγκομιδή του προϊόντος), εξεταστές (με αρμοδιότητα να ερευνούν τα πλοία για λαθρεμπορία), λογαριαστές (επόπτες της μαστίχας). Ο αρμοστής μπορούσε να διορίζει υπαλλήλους. Οι υπάλληλοι ήταν υπεύθυνοι για την καταγραφή της παραγωγής.
ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
Το νησί της Χίου κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας χάρη στη μαστίχα απέκτησε ιδιαίτερα προνόμια. Η παραγωγή της μαστίχας γινόταν κανονικά αλλά η εκμετάλλευσή της είχε περάσει καθαρά στα χέρια των Τούρκων. Ο φοροεισπράκτορας της μαστίχας «Σακίζ-Εμινί» ερχόταν μια φορά το χρόνο (συνήθως Φθινόπωρο) και εισέπραττε το φόρο της μαστίχας. Μαζί του ερχόταν και ο ζυγιστής της μαστίχας ο οποίος τις περισσότερες φορές ήταν Εβραίος.
Η μαστίχα πρώτης ποιότητας προοριζόταν για το χαρέμι του Σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη. Η μαστίχα δεύτερης ποιότητας πήγαινε στα χαρέμια των Μαμελούκων (Δυναστεία της Αιγύπτου) στο Κάιρο.
Την περίοδο της συγκομιδής οι είσοδοι των χωριών έκλειναν τα βράδια για την προστασία της παραγωγής. Η κλοπή της μαστίχας τιμωρούνταν με ιδιαίτερα αυστηρές ποινές. Το 1822 τα μαστιχοχώρια γλίτωσαν από το μένος των Τούρκων λόγω της μαστίχας. Δε συνέβη το ίδιο όμως και μετά την πυρπόληση της Ναυαρχίδας από τον Κανάρη και το θάνατο του Καρά Αλή. Η πτώση της παραγωγής ήταν κατακόρυφη μέχρι το 1853 που ξαναδόθηκαν προνόμια στο νησί. Η παραγωγή της μαστίχας συνέχισε να αυξάνεται μέχρι και το 1910. Τότε, λόγω του Βαλκανικού και του Παγκοσμίου πολέμου, ξεκίνησε η πτώση της παραγωγής. Γύρω στα 1920 υπάρχει μια μικρή άνοδος της παραγωγής χωρίς όμως ιδιαίτερη ζήτηση. Μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο η μαστίχα παραμερίζεται και αντικαθίσταται από μη φυσικά προϊόντα. Τα τελευταία πάντως χρόνια η παραγωγή και το εμπόριο της μαστίχας έχει έρθει δυναμικά στο προσκήνιο. Υπάρχει συνεχής και αυξανόμενη ζήτηση όχι μόνο εγχώρια, αλλά και στο εξωτερικό.