Ανάβατος
Σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από την πόλη της Χίου, κρυμμένο από τα αδιάκριτα βλέμματα, δύσβατο στην ανάβασή του, υψώνεται σαν φρούριο, το μεσαιωνικό – βυζαντινό χωριό Ανάβατος που βρίσκεται στο κέντρο του νησιού: ο “Μυστράς” του Αιγαίου. Παρόλο που σήμερα είναι ένα έρημο χωριό, κουβαλάει ως τις μέρες μας την ιστορία του νησιού.
Σήμερα είναι ένα έρημο χωριό που κουβαλάει ως τις μέρες μας την ιστορία του νησιού έτσι που ο επισκέπτης με σεβασμό περιπλανιέται στα πέτρινα σοκάκια του.
Εδώ γράφτηκε ένα από τα κομμάτια της ιστορίας του νησιού, στην επανάσταση του 1821 και στις σφαγές του 1822.
Ήταν ένας τόπος μαρτυρικός, το τελευταίο προπύργιο της ελευθερίας και το Ζάλογγο της Χίου που με προδοσία έπεσε στα χέρια του κατακτητή.
Μέχρι και σήμερα μένει ζωντανός ο μεγάλος Ταξιάρχης που είναι το μόνο κτίσμα το οποίο δεσπόζει από μακριά υπερήφανος ανάμεσα στην μυστηριακή γαλήνη της αέρινης νεκρής αυτής πόλης.
Όχι πολύ μακριά από την μοναδική πύλη του τείχους συναντάς μία επιβλητική οικοδομή που κυριαρχεί ανάμεσα στα κτίσματα της ανατολικής πλευράς του.
Είναι το λεγόμενο “Τριώροφο” που αποτελείται από το λιοτρίβι, το διδακτήριο, τη δεξαμενή και την εκκλησία της Παναγιάς. Ο οικισμός-μνημείο είναι ένα ποίημα ομορφιάς χάρη στα πυργωτά σπίτια του, τις αψίδες, τα τόξα και τα κατακόρυφα σχεδόν καλντερίμια του.
Αυγώνυμα & Σιδηρούντα
Σε κοντινή απόσταση, μόλις 6 χλμ μακριά, βρίσκεται το επίσης γραφικό χωριό των Αυγωνύμων μοναδικά χτισμένο πάνω σε ένα βραχώδη λόφο ανάμεσα σε πευκοδάσος. Τα πέτρινα σε σχήμα κύβου σπιτάκια, τα στενά δρομάκια και η λιθόστρωτη πλατεία είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά του. Η θέα από τα Αυγώνυμα είναι μαγευτική, καθώς από τη μία πλευρά βρίσκεται η θέα του Αιγαίου πελάγους και των Ψαρών και από την άλλη ένα κατάφυτο περιβάλλον. Η μοναδική κρυστάλλινη παραλία της Ελίντας είναι μόλις 10 λεπτά από τον οικισμό. Στο χωριό υπάρχουν παραδοσιακοί ξενώνες, και στις ταβέρνες του χωριού μπορείτε να γευτείτε την τοπική κουζίνα και νόστιμους μεζέδες.
Η Σιδηρούντα, βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος του νησιού, σε απόσταση 38 χιλιομέτρων από την πόλη της Χίου και είναι χτισμένη στην κορυφή ενός λοφίσκου, ανάμεσα σε πεύκα και ελιές. Ως μεσαιωνικός οικισμός αποτελείται από πέτρινα σπιτάκια και στενά γραφικά δρομάκια. Αξίζει κανείς να επισκεφτεί την Σιδηρούντα για τη μαγευτική θέα, το μοναδικό ηλιοβασίλεμα και τις μικρές γραφικές παραλίες, στους πρόποδες του λόφου, όπως αυτή της Μακριάς άμμου, του Τηγανιού, του Μετοχιού και των Πραστιών.
Πολυχώρος «Άγιο Γάλας»
Γύρω από το ναό και το σπήλαιο έχει διαμορφωθεί ο Πολυχώρος «Άγιο Γάλας», που περιλαμβάνει τη διαδρομή πρόσβασης προς το Σπήλαιο και την Αγιογαλούσαινα, εστιατόριο δίπλα στο ποταμάκι με τρεχούμενο νερό, διαμορφωμένο χώρο με ξύλινα παιχνίδια και σκοινιά ορειβασίας για παιδιά. Επισκεπτόμαστε τις εκθέσεις σχετικά με τη ζωή στην Αμανή και την υπαίθρια έκθεση για τις πεταλούδες της περιοχής. Μετά την ξενάγηση στο σπήλαιο απολαμβάνουμε παραδοσιακές γεύσεις που ετοιμάζουν με μεράκι η Αναστασία και ο Δημήτρης στη δροσιά των πλατάνων. Στον Πολυχώρο θα γεμίσετε μπαταρίες και θα φύγετε γεμάτοι από τις ομορφιές που απλόχερα προσφέρει η Αμανή.
Στη συνέχεια της βόλτας, συναντάμε τα Νενητούρια. Η βλάστηση γίνεται πυκνότερη και εκτός από τις ελιές συναντάμε πεύκα και βαλανιδιές. Στα Κουρούνια, το επόμενο χωριό, διακρίνουμε δύο συνοικίες. Εδώ, όπως και στον Εγρηγόρο, συναντάμε αμπελώνες, που παράγουν το γλυκό Κουρουνιώτικο κρασί, το οποίο συνδέεται με τον μυθικό Αριούσιο οίνο. Οι περιηγητές άλλωστε αναφέρονται στην περιοχή της Αμανής ως Αριουσία χώρα. Στον Εγρηγόρο επισκεφθείτε το οινοποιείο του Αριούσιου, όπου προσφέρεται ξενάγηση και δοκιμή κρασιών.
Ολοκληρώνοντας το γύρω, φτάνουμε σε Αφροδίσια και Χάλανδρα. Χαμηλότερα βρίσκεται ο Κέραμος που μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, όσο λειτουργούσαν ακόμη τα μεταλλεία αντιμονίου στην περιοχή είχε πάνω από 500 κατοίκους. Η γαλλική εταιρεία που εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία δημιούργησε υποδομή στα Αγιάσματα, την παραλία μετά τον Κέραμο, όπου γινόταν η φόρτωση του μεταλλεύματος – κατάλοιπα αυτών των κτιριακών εγκαταστάσεων είναι ακόμη εμφανή στα Αγιάσματα. Το ίδιο και οι εγκαταλειμμένες στοές των μεταλλείων που συναντάμε καθώς κατεβαίνουμε τη ρεματιά προς τη θάλασσα.
Παλιά Ποταμιά: το χωριό φάντασμα
Επιστρέφοντας στο δρόμο προς Βολισσό, συναντάμε έναν από τους πιο εντυπωσιακούς εγκαταλελειμμένους οικισμούς της Βόρειας Χίου, την Παλιά Ποταμιά. Πρόκειται για ένα χωριό που είναι κρυμμένο σε μια ρεματιά, σε θέση ανήλιαγη και σχεδόν αθέατο από το δρόμο. Εγκαταλείφθηκε στις αρχές τις δεκαετίας του ’60 και οι κάτοικοι έχτισαν νέο οικισμό, σε αναζήτηση πιο φιλικού περιβάλλοντος, με περισσότερο φως. Πρόκειται για τη Νέα Ποταμιά την οποία διασχίζουμε, ενώ από ένα παρακλάδι του δρόμου μπορούμε να κατευθυνθούμε και στον τελευταίο οικισμό της βόλτας, στην Πισπιλούντα. Η Παλιά Ποταμιά πάντως με την απόκοσμη ατμόσφαιρα αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα επίσκεψη, καθώς κανείς μπορεί να δει σπίτια του παλιού χωριού που σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση, ακόμη και με μέρος της οικοσκευής.